Viết về ngành Tâm lý học giáo dục đã đi qua

Nếu được lựa chọn lại, anh, chị có chọn lại Tâm lý giáo dục hay không, tại sao?

Tại sao mình theo học Tâm lý?

Trước khi trả lời câu hỏi lựa chọn lại ngành Tâm lý giáo dục, mình sẽ nói lý do tại sao mình lại chọn ngành Tâm lý giáo dục này.

Giống như tất cả các gia đình khác, mỗi gia đình của mỗi người đều có những hoàn cảnh và những câu chuyện riêng. Cũng khác luôn cách mỗi con người trong gia đình ấy đón nhận và phản hồi lại các câu chuyện đấy. Gia đình mình cũng không là ngoại lệ khi cũng có những vấn đề ở trong nó. Chủ yếu xuất phát từ sự xung đột cách sống, cách suy nghĩ và thể hiện quan điểm của hai người lớn, điều này dẫn đến những cuộc cãi vã, xung đột ngay trong chính gia đình. Cách đón nhận và phản hồi của mỗi thành viên trong gia đình không phải ai cũng như nhau, mình chọn cách thu mình và im lặng trước tất cả, những chứng kiến và đánh giá cũng vì thế mà im lìm trong chính bản thân. Chuyện đấy kéo dài và dần đẩy mình thu mình lại.

Đến chừng năm lớp 11, qua sách vở và những gì mình đọc, nghe được, mình tự kết luận mình đang bị trầm cảm. Đấy không phải là giai đoạn khủng hoảng nhất mà mình đã từng trải qua, nhưng đấy là một trong những giai đoạn khủng hoảng đầu tiên mà mình nhận ra. Hai người lớn nhận ra nhưng không biết phải làm thế nào để mình không còn trầm cảm nữa, hay có lẽ một phần người lớn không nhận thức rõ đấy là chuyện gì. Năm lớp 12, trong khoảng thời gian được định hướng nghề nghiệp và chọn ngành học, mình quyết định theo học ngành Tâm lý học, với mong muốn cao nhất là có thể tự chữa trầm cảm cho chính mình. Cũng vì không muốn đi học xa nhà, đỡ phần chi phí từ gia đình nên mình chọn học ở Huế, là trường Đại học Sư phạm Huế mà mình hiện đang theo học, ngành Tâm lý giáo dục.

Phải mất đến hai lần thi Đại học, mình mới có thể bước vào ngôi trường này, với mong muốn học để tự chữa cho chính mình. Cho đến bây giờ, là năm thứ 4, mình vẫn không thể ý thức được rằng mình đang quan trọng hóa vấn đề, hay mình đã có một quyết định đúng đắn. Kết quả mình thu được sau chừng ấy năm theo học đó là mình tin rằng chứng trầm cảm trong chính mình đã không còn nữa.

Tại sao mình không theo học Tâm lý nếu được chọn lại?

Như vậy là lý do lựa chọn ngành học của mình ngày trước đã đạt hiệu quả, ít nhất là dưới góc nhìn của chính mình. Nhưng nếu như phải chọn lại, thì mình sẽ không chọn học Tâm lý giáo dục, bởi vì các lý do sau.

Ngành đào tạo Tâm lý giáo dục hiện tại vẫn còn nhiều bất cập, tạo sự chán nản cho người học

Tâm lý giáo dục trước tiên là một ngành phục vụ cho chính môi trường Sư phạm, khi các cử nhân Tâm lý giáo dục ra trường sẽ có cơ hội đứng lớp giảng dạy các môn về nghiệp vụ sư phạm và đại cương, chuyên môn liên quan đến hai mảng Tâm lý và Giáo dục. Tiếp theo là cơ hội làm việc tại các cơ sở giáo dục đặc biệt hay theo đề án Giáo viên tham vấn tâm lý tại mỗi trường cấp 2 và 3 đang thí điểm thực hiện. Dù hơi khập khiễng, nhưng nếu so sánh với các ngành, khoa khác trong trường Sư phạm, thì sinh viên Tâm lý giáo dục có nhiều cơ hội việc làm ổn định hơn rất nhiều.

Khoa Tâm lý giáo dục mà mình đang theo học trực thuộc trường Đại học Sư phạm Huế, được thành lập từ năm 2001, với tiền thân là tổ Tâm lý – Giáo dục (1976) và bộ môn Tâm lý – Giáo dục (1982).

Nếu tính trên giấy tờ, khoa Tâm lý giáo dục là một trong những khoa non trẻ trong trường, tuy nhiên đây cũng là một trong những khoa có hệ thống giảng viên trải đều khắp toàn trường với bộ hai môn mà bất kỳ sinh viên trường Sư phạm nào cũng bắt buộc phải học, đó là Tâm lý và Giáo dục.

Tuy nhiên, chính vì sự non trẻ của ngành học, mà khả năng đáp ứng và nhu cầu của ngành học là một vấn đề đau đầu.

Đầu tiên là tỉ lệ thực hành khá hạn chế. Cá nhân mình cho rằng, một ngành học nghiên cứu về con người thì phải nên thực hành nhiều. Chưa kể chúng mình còn học về cái gọi là Đạo đức nghề nghiệp thì cần phải thực hành, thực nghiệm nhiều mới thấu được vấn đề. Trong suốt 3 năm rưỡi học trên ghế nhà trường, số môn học và tiết học có phần thực hành, thực nghiệm liên quan sâu sắc đến ngành học chiếm một con số rất ít. Nói không có thì không thể được, bởi chúng mình được học về tập giảng, tổ chức hoạt động… nhưng những nội dung ấy mình nghĩ rằng bất kỳ khoa, ngành học nào trong trường cũng có, cũng xây dựng nên. Điều mà mình muốn thấy, và rất nhiều bạn khác cũng muốn thấy, đấy là những giờ thực hành, thực nghiệm về tâm lý, về bản chất con người.

Không phải cứ giỏi lý thuyết là ra giỏi thực tiễn, đặc biệt là một ngành học mà việc tiếp xúc với người nhiều hơn cả như Tâm lý giáo dục như chúng mình đang học. Sự thiếu hụt này ít nhiều làm ảnh hướng đến chất lượng tiếp cận tri thức và hiểu rõ tri thức của các bạn trong ngành, cá nhân mình đôi khi cảm thấy chạnh lòng với những gì mình được học phần nhiều là lý thuyết, cả đến khi năm cuối rồi vẫn còn rất nhiều nội dung tiếp thu ngay trên giấy tờ và ngôn ngữ nói.

Tất nhiên rằng, việc ngành học bị phân mảng ngay từ khi vào học đã là một định hướng rất rõ ràng: Đây là ngành học Tâm lý, phục vụ trong môi trường giáo dục và sư phạm. Chính sự phân mảng và đào tạo song song hai mảng chuyên ngành Tâm lý và giáo dục ít nhiều làm giảm chất lượng và thời gian, công sức tiếp thu của sinh viên. Cũng chính vì lẽ đấy, mà đoạn giữa năm thứ hai, mình đau lòng kết luận: Mình đã thi đúng ngành, nhưng vào sai trường. Sẽ có sự khác không, khi mình thi vào Đại học Sư phạm Đà Nẵng, Đại học Khoa học Xã hội Nhân Văn Hà Nội lẫn Tp. HCM hay Đại học Hoa Sen, nơi mà cũng có ngành Tâm lý học, và chỉ là Tâm lý học mà không phân mảng? Mình không biết, nhưng chí ít rằng một điều mà mình đã từng trải qua: Mình học một đứa bạn (học bình thường) ở khoa Tâm lý học trường Nhân Văn Hà Nội về cuốn DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) V thì nó biết, còn khi mình hỏi một đứa học rất tốt ngay trong lớp mình đang học về cuốn DSM V này thì nó lại chịu.

Giáo trình đã lỗi thời

Một giảng viên từng trực tiếp đứng lớp truyền đạt kiến thức cho chúng mình đã đại ý nói rằng, lượng kiến thức trong sách giáo khoa mỗi năm sẽ lạc hậu khoảng 20 – 30 %. Đây có thể là con số ước lượng, khi nhiều nội dung và kiến thức có trong sách vở, giáo trình cũ vẫn còn giá trị ứng dụng thực tiễn hay để đánh giá. Tuy nhiên, việc sử dụng, học tập và nghiên cứu tri thức mới trong những cuốn giáo trình mà năm xuất bản xấp xỉ năm chúng mình sinh ra là một điều mà mình không thể tưởng tượng được. Tất nhiên rằng, các giảng viên luôn khuyến khích mỗi học sinh chủ động tìm hiểu thêm những tri thức, kiến thức mới để trao dồi và học tập, nhưng việc sử dụng những cuốn giáo trình đã khá cũ về nội dung làm nội dung học tập và trao đổi chính trên lớp không làm tiết học thêm củng cố lý luận hay nền tảng. Điều này, có thể một phần lượng giáo trình, tài liệu tham khảo của ngành Tâm lý giáo dục hiện vẫn còn hạn chế, một số thì dịch từ nước ngoài về nên không được trao chuốt ngôn ngữ. Những việc phải học, nghiên cứu dựa trên những tài liệu cũ thế này ít nhiều làm sự học của chúng mình gặp nhiều chán nản và không vui vẻ. Một điều khá là buồn là không chỉ khoa mình, khoa khác mà các trường khác cũng chung vấn đề này, có vẻ như giáo trình chỉ cung cấp cái nền tảng thiết yếu cho nhu cầu học, còn thực hành và nâng cao tri thức phụ thuộc vào tính chủ động của từng học sinh một.

Hai lý do này được xem là hai lý do khách quan ảnh hưởng đến sự lựa chọn của chữ Nếu trong đề bài đưa ra. Và nếu như chứ Nếu một lần nữa lại xuất hiện, thì mình mong rằng những điều này sẽ được cải thiện, không ít thì nhiều, nhằm củng cố thêm chất lượng và nội dung đào tạo tốt nhất mà khoa Tâm lý giáo dục có thể đem đến.

Định hướng phát triển bản thân có sự thay đổi, ngành học hiện tại không còn phù hợp và đáp ứng đủ nguyện vọng của cá nhân

Có thể nói rằng, những lý do ở trên phần nhiều là ngụy biện cho quyết định có hay không việc chọn lại ngành Tâm lý giáo dục này.

Như đã nói ở phần đầu, mình lựa chọn Tâm lý vì mục đích cá nhân trong thời điểm ấy, chứ không phải vì mục đích công việc tương lai. Cho nên đến khi mình cảm thấy rằng mình ổn với những gì mình đã tiếp thu được, mình sinh tâm lý chán, không còn hứng thú với những nội dung mà giảng viên truyền đạt nữa.

Đối với rất nhiều người, khi học rồi người ta mới hình thành tình yêu với ngành học mình đã chọn, cũng giống như chuyện cưới xin qua sắp đặt, về một nhà rồi mới hình thành tình yêu. Để có được điều ấy, ngoài sự thỏa hiệp của chính bản thân người học về một tương lai tốt đẹp hơn còn cần sự vun đắp và kết nối những điều tích cực của các giảng viên trong ngành học. Nói như vậy không phải để mình phủ nhận hai điều ấy trong suốt 4 năm Đại học của chính mình, mà rằng nó chưa đủ sức hút kéo mình đi theo tình yêu với ngành mình học.

Từ năm thứ ba Đại học, mình nhận ra rằng ngành học hiện tại không còn nhiều sức hút và cảm hứng làm việc trong môi trường của nó ở thì tương lai. Mình muốn làm việc trong mảng truyền thông và nhân sự hơn cả. Kể từ đó mình bắt đầu chuyển hướng nghiên cứu và học tập, sang những nội dung và kiến thức ở hai mảng này. Cũng ngay từ những ngày đầu nhập học, mình không xác định con đường Sư phạm là phù hợp với bản thân mình, mình không hề đánh giá cao năng lực bản thân trong môi trường này. Mình không phù hợp với sự đạo mạo, chỉnh chu và nghiêm chỉnh khi lên lớp. Chính mình chọn môi trường chứ không phải môi trường chọn mình.

Mình không hề phủ nhận những gì mình đã được học ở mảng Tâm lý giáo dục, chính những kiến thức đã được học ở đấy ít nhiều giúp mình giải thích và hoàn thiện hơn những lý giải, những công việc được trơn tru hơn. Trong cuộc sống, những điều mình học được trên ghế giảng đường ít nhiều giúp mình có thêm sự tự tin, năng lực thể hiện bản thân mình.

Mình cũng không hề phủ nhận những cố gắng của các thầy cô trong suốt quá trình đứng lớp giảng dạy cho chúng mình. Chỉ là mình không đón nhận những điều ấy nhiều bằng những bạn khác trong lớp, những người mà ngày đêm vẫn đang rất nghiêm túc với việc học của chính mình.

Tổng thể lại, nếu được chọn lại, mình sẽ không chọn Tâm lý giáo dục, bởi những gì mình đã cần thì đã được học, còn những gì mình muốn học mà chưa được học thì đang ở ngoài kia…